Sam Maruta –
Một chàng trai thích lang bạt

Samuel Maruta bước chân vào con đường sản xuất sô cô la với Marou vào năm 2010 sau một quãng thời gian làm việc tại ngân hàng, trước đó anh chỉ có ‘ăn’ sô cô la mà thôi. Cuộc phỏng vấn này được thực hiện trong chiếc xe Citroën La Dalat trứ danh của Marou trên Quốc lộ 20 đường lên Lâm Đồng.

ANH SINH RA VÀ LỚN LÊN Ở Đ U?

Tôi sinh ra tại Panjas, một ngôi làng nhỏ ở phía tây nam nước Pháp. Nó nhỏ tới mức lúc tôi sinh ra thì dân số chỉ vào khoảng 400 người mà thôi.

LÀ ĐỨA TRẺ GỐC Á DUY NHẤT Ở PANJAS CÓ GÌ KHÓ KHĂN CHO ANH KHÔNG?

Cũng không hẳn, những nét Á trong tôi dường như không có gì đáng kể. Cộng đồng ở đây quá nhỏ bé – người ta chỉ biết tôi là cháu ngoại của ông Albert Destouet có cha là người Nhật mà thôi.

TRẢI NGHIỆM ĐẦU TIÊN CỦA ANH ĐỐI VỚI SÔ CÔ LA LÀ GÌ?

Trong trí nhớ của tôi nó gắn liền với bánh mỳ, bơ và sô cô la đen. Bà tôi sẽ bào vụn sô cô la và rắc lên bánh mỳ đã phết bơ, ăn rất ngon…

CÓ GÌ ĐẶC BIỆT VỀ LOẠI SÔ CÔ LA ĐEN TUỔI THƠ ĐÓ KHÔNG?

Bà tôi mua chúng tại các tiệm bánh ngọt và cửa hàng tạp hoá. Lên đến trung học, tôi trở nên ghiền Lindt 70% – mỗi ngày tôi ăn hết hẳn 1 thanh.

Đó là lần đầu tiên tôi có thể ăn một thứ gì đó nhiều đến như vậy. Lúc nào tôi cũng chỉ nhờ bố tôi mua Lindt cho ăn – nhiều hơn bất cứ thứ gì khác.

Sau đó, Valrhona (một thương hiệu sô cô la cao cấp ở Pháp) bắt đầu bán sô cô la theo hộp thiếc 18 miếng. Vì đây là một thương hiệu cao cấp nên gía bán ra rất đắt, nhưng tôi luôn được một người bà cô ưu ái mua cho. Tôi vẫn còn giữ bộ sưu tập hộp thiếc đó tới bây giờ.

CÒN VỀ BÁNH NGỌT THÌ SAO?

Gia đình tôi vốn có truyền thống nấu ăn và nướng bánh. Ông tôi và tôi rất thích ăn bánh kếp tới mức tốc độ làm bánh không kịp tốc độ ăn. Vào các dịp sinh nhật, bà tôi còn phải nướng cùng lúc ba bốn chiếc.

CHA ANH CÓ NẤU ĂN KHÔNG?

Nấu ăn luôn là niềm đam mê của ông tới tận bây giờ, luôn luôn là món Nhật.

CHA CÓ DẪN ANH SANG NHẬT KHÔNG?

Tôi nhớ có đi ba lần…

ANH CÒN KỶ NIỆM NÀO GẮN LIỀN VỚI SÔ CÔ LA?

Tôi nhớ lần thứ hai đến Nhật lúc tôi mới 10 tuổi. Bà tôi bí mật để vào trong vali của tôi 2 chiếc sandwich nhân sô cô la. Tôi không hề hay biết gì cho tới khi đã yên vị ở Hokkaido được 2-3 tuần và tìm thấy 2 chiếc bánh mỳ cứng nhắc bọc trong giấy gói bạc trong túi hành lý. Đó là một trong những phát kiến vĩ đại nhất và tuyệt vời nhất cuộc đời tôi. Anh hãy nghĩ tới nước Nhật năm 1984 – tìm đâu ra sô cô la chứ.

CHẮC HẲN ĐỐI VỚI ANH THỜI THƠ ẤU GẮN LIỀN VỚI NHỮNG KỶ NIỆM ĐẸP?

Có thể nói tôi lớn lên trong một hoàn cảnh hơi khác thường. Tôi sống với bố tôi (người Nhật) và ông bà ngoại tôi (người Pháp, thuộc thế hệ những năm 1920). Chúng tôi sống tại một trang trại với nếp sống khá là truyền thống.

ANH RỜI ĐI LÚC NÀO?

Lúc 18 tuổi, tôi đi học ở Paris.

ANH TỚI VIỆT NAM LẦN ĐẦU TRONG HOÀN CẢNH NÀO?

Ở Paris tôi học tại Viện Khoa học Chính trị Paris, ngôi trường mà có khoảng 5-6 đời Tổng thống Pháp đã theo học.

Đi học rất thú vị, nhưng giai đoạn đầu tiên tôi thực sự bị shock khi lần đầu tiên ra khỏi môi trường nhà nông quen thuộc. Tôi còn quá trẻ để trải qua sự xáo trộn đó – viễn cảnh về một công việc văn phòng trong tương lai thật khó có thể tưởng tượng tới một đứa trẻ từ vùng quê xa xôi như tôi.

Vì thế, vào mùa hè năm 1995 tôi quyết định tham gia một chuyến đi tới Việt Nam với một tổ chức có tên là Asie Extrême, là tổ chức dành cho các sinh viên gốc Việt Nam, Lào và Campuchia. Tuy nhiên tôi chỉ tham gia cho vui thôi.

Cuối năm đó họ cử tôi và một số sinh viên khác tới Việt Nam để dạy Tiếng Anh. Tôi đã đi từ Paris tới Matx-cơ-va tới Hà Nội vào tháng 6 năm 1996 trên một chiếc máy bay Antonov (một mẫu máy bay cũ của hãng Aeroflot của Nga). Chúng tôi tới Hà Nội đúng bữa tiệc kỷ niệm Quốc khánh Pháp ngày 14/7.

Tôi nhớ đã phải tham dự một cuộc họp mà tại đó họ không ngừng nhấn mạnh rằng chúng tôi đang đại diện cho nước pháp, cho tổ chức, và cho chính ngôi trường mình đang theo học… Tuy nhiên tôi cũng nhớ nhóm chúng tôi, những đứa trẻ chưa từng va vấp, đã uống khá say tại bữa tiệc tới mức trộm một chai vang từ buổi buffet, rồi về nhà tiếp tục bữa tiệc, mời thêm một số người bạn Việt Nam mới quen tới.

Chúng tôi tiệc tùng trên tầng thượng cho đến khi công an tới kiểm tra bất ngờ.

WOW, VẬY ĐIỀU GÌ ĐÃ XẢY RA?

Tôi đi tàu đến Thành phố Hồ Chí Minh với bốn hoặc năm tình nguyện viên khác. Sau đó, tôi lên xe đến Sa Đéc. Đó là năm 1996: Tôi ở trong căn phòng của trường với phích nước nóng (để uống) và một xô nước lạnh (để tắm rửa) cùng với chiếc màn. À tôi còn có máy phát băng để dạy học.

Mỗi ngày họ mang cho tôi cá và thịt lợn om hộp – thật là ngon làm sao.

Tôi có những kỷ niệm rất đáng nhớ về thời gian đó.

Hiệu trưởng của trường là đồng chí cộng sản lớn tuổi nói tiếng Pháp thành thạo. Bên kia trường có một ngôi chùa. Vì vậy, một ngày nọ, hiệu trưởng nói với tôi rằng ông sẽ dẫn tôi qua đường để gặp bạn của mình là thầy trụ trì ngôi chùa. Ông mang tất cả đồ ăn mà ông nói với mọi người là để dành cho tôi. Và trụ trì nói với tất cả mọi người quanh đó là hãy để chúng tôi có thể nói tiếng Pháp một cách tự do và đừng làm phiền chúng tôi.

Ngay khi họ rời khỏi, ông chộp lấy món thịt vịt và phần thịt chúng tôi đã mang đến – bề ngoài là cho chúng tôi.

Nhà sư, bạn thấy đấy, lẽ ra là người ăn chay.

Sa Đéc vẫn không thay đổi so với 20 năm trước – về cơ bản nó vẫn còn nguyên vẹn.

Đó là mùa hè cuối cùng của những năm tháng đại học của tôi. Sau đó tôi đi học Thạc sĩ tại Đại học Kent ở Canterbury. Tôi trở lại Pháp vào tháng 9 và giảm 15kg.

LÀM THẾ NÀO MÀ ANH GIẢM 15KG TRONG MÙA HÈ?

Viêm dạ dày ruột.

ĐIỀU GÌ XẢY RA TIẾP THEO?

Sau khi trở về từ Việt Nam, tôi lái xe từ Pháp đến Anh, nơi bạn không thể tìm được sô cô la ngon. Tôi vẫn nhớ nhãn hàng Green & Black khi đó, loại sô cô la hữu cơ và đắng nhưng không được ngon cho lắm.

Dù sao đi nữa, trong khoảng năm 98-99 tôi học xong và chuyển đến Tokyo để bắt đầu công việc đầu tiên của mình tại ngân hàng.

Vào thời điểm đó, nếu bạn có tố chất và quan tâm đến cuộc sống vật chất của mình, thì ngân hàng là một sự lựa chọn phù hợp. Nó giống như trong phim có đứa trẻ từ vùng quê lên Phố Wall làm việc.

Mỗi ngày tôi đến tòa tháp lớn mặc đồ vest để kiếm được những đồng lương thực sự. Điều này nghe thật dễ chịu. Tôi gặp vợ tôi lúc đó.

Vì vậy, nó giống như là: công việc, bạn gái, nhà cửa … Tôi thậm chí còn có chiếc xe phân khối lớn.

ĐIỀU GÌ KHIẾN ANH TỪ BỎ TẤT CẢ ĐỂ QUAY TRỞ LẠI VIỆT NAM?

Đó là một câu chuyện dài.

Tôi thăng tiến khá nhanh và được tín nhiệm ghi danh vào chương trình phát chuyển chuyên môn cho nhân viên xuất sắc một nhiệm vụ đại khái là ‘cảnh sát mật’ khối ngân hàng : kiểm toán nội bộ.

Đó là công việc không được hay ho cho lắm và tôi không thật sự hợp với nó. Chương trình đó kéo dài trong 6 năm, và tôi ra khỏi đó sau 2 năm kể từ lúc bắt đầu. Tôi quay lại Paris và làm việc cho một doanh nhân muốn phát triển công việc của anh ấy tại Châu Á.

Anh ấy hỏi tôi có bao giờ đến Việt Nam chưa? – Tôi trả lời là rồi. Năm 2005 họ đưa tôi trở lại để nghiên cứu thị trường Việt Nam.

Cuối cùng, chúng tôi đưa ra kế hoạch kinh doanh và xin giấy phép của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Vào tháng 5 năm 2007, chúng tôi nhận được giấy phép và tôi đã chuyển đến Việt Nam cùng với vợ và hai cô con gái nhỏ.

NGHE CÓ VẺ ĐIÊN RỒ NHỈ?

Vâng, nhưng không phải vì lý do mà anh nghĩ. Điều thực sự khủng khiếp chính là sự đấu đá nội bộ trong một công ty tưởng chừng như có quy mô rất nhỏ.

Đó thực sự là một môi trường khốc liệt, nơi khiến việc bạn được trả một mức lương cao và được ở trong một môi trường bạn yêu thích không còn gì thú vị nữa. Hợp đồng của tôi kết thúc vào năm 2010 và tôi quyết định nghỉ ngơi sau một thập kỷ với sự nghiệp ngân hàng. Sau đó tôi gặp Vincent và chúng tôi nhen nhóm ý tưởng làm sô cô la.

ĐỐI VỚI ANH KHOẢNG THỜI GIAN BAN ĐẦU ĐÓ NHƯ THẾ NÀO?

Đó là khoảng thời gian vui vẻ; có rất nhiều bất ngờ khó hiểu*

Một vài hộ nông dân khiến chúng tôi phải đi ngàn dặm để đến gặp họ và sau đó nói với chúng tôi “ôi, tôi xin lỗi, tôi đã bán hết hạt ngày hôm qua rồi.” Chúng tôi biết mình đang làm gì đến mức độ biết rằng nếu có sai lầm, thì đó là sai lầm của chúng tôi.

Những lần đầu mua cacao chúng tôi không hề nhận ra. Sau đó, cuối cùng chúng tôi cũng đã luận ra.

Học cách làm sô cô la đòi hỏi phải thử nghiệm rất nhiều trong nhà bếp bằng chiếc máy xay nhỏ mà chúng tôi vẫn còn giữ tại công ty hiện nay. Rang trong lò bếp, lột hạt cacao rang bằng tay cho đến khi ngón tay bị thô ráp…

Chúng tôi đã chạy khắp nơi và cố gắng thuyết phục mọi người để có được số tiền cần để chuyển sang nơi làm việc phù hợp. Chúng tôi nén thanh sô cô la trong chảo bánh nhỏ và bán chúng khắp nơi. Đó là mùa thu năm 2010. Vào tháng 1 năm 2011, Rice Creative đã hoàn tất sản phẩm giấy gói và chúng tôi có thương hiệu của riêng mình.

CHA ANH CÓ BAO GIỜ ĐẾN THĂM CÔNG TY SÔ CÔ LA CHƯA?

Ông ấy đến hằng năm. Ông là khách thường xuyên.

*Chiếc xe bắt đầu kêu vu vu khi đi lên ngọn đồi. Maruta hỏi: anh nghe thế này có phải là xe hơi yếu không?